تاثیرات فناوری اطلاعات

رشد و توسعه چشم گیر فناوری اطلاعات و توانایی بالقوه آن در تاثیرگذاری بر لایه های مختلف زندگی بشر و نفوذ آن در سال های اخیر در بخش های مختلف جامعه جهانی، آن را به یک ابزار بی بدیل در تحقق اهداف و راهبردهای جوامع و سازمان ها تبدیل نموده است.

فناوری اطلاعات تاثیر بسزایی بر موفقیت و عملکرد بسیاری از جوامع، سازمان ها و افراد داشته و توانسته است، پیشرفت های شگرفی را به وجود آورد. اگرچه مفهوم بیان شده مطلق نبوده و موفقیت و تاثیرات فناوری اطلاعات در جوامع مختلف متفاوت و بسته به عوامل متعددی است که ارزیابی آن را ضروری می نماید. این ارزیابی از جهات مختلف اهمیت دارد از آن جمله:
1-    بسیاری از سرمایه گذاران در فناوری اطلاعات به انتظارات خود دست نمی یابند و با ناکامی مواجه می شوند.
2-    بسیاری از سازمان ها از فرصت های راهبردی فناوری اطلاعات به درستی نمی توانند بهره مند شوند.
3-    به دلیل تاثیرات چندوجهی فناوری اطلاعات؛ سازمان ها تنها به یک یا چند وجه محدود آن در ارزیابی بسنده می نمایند و این امر نتایج سیستمی بکارگیری فناوری اطلاعات را نشان نمی دهد.

آگاهی از تاثیرات فناوری اطلاعات می تواند انگیزه ای برای مدیران باشد تا حرکت خود را تنظیم نمایند و آگاهانه و با نگرش علمی به بکارگیری فناوری اطلاعات مبادرت ورزند.
الگوهای مختلفی برای ارزیابی تاثیرات فناوری اطلاعات ارائه شده است که هر یک به جنبه یا جنبه های خاص توجه می نمایند و لذا نتایج ارزیابی نمی تواند تصویری همه جانبه از تاثیرات را نشان دهد. الگوی پیشنهادی این کتاب، الگوی سیستمی ارزیابی است که در سه سطح انجام می شود:
1-    تاثیرات اجتماعی
2-    تاثیرات سازمانی
3-    تاثیرات فردی

ویژگی فناوری اطلاعات این است که هر گونه سرمایه گذاری و اقدام در مورد بکارگیری فناوری اطلاعات علاوه بر تاثیرات مستقیم در سطح مورد نظر، تاثیراتی در سطوح دیگر نیز داشته باشد. بدین مفهوم که اگر مثلا یک بانک اقدام به سرمایه گذاری در سیستمی نماید تا از طریق آن خدمات خاصی را در محل مشتری ارائه نماید، اگر چه نتایج مستقیم ارزیابی می تواند رضایت مشتری را از بانک مورد نظر نشان دهد، می تواند تاثیرات اجتماعی آن از جمله کاهش ترافیک، صرفه جویی در مصرف سوخت، کاهش زمان دریافت خدمات، و نیز تاثیرات فردی حاصل مانند کاهش اضطراب و تنش، رضایت فردی، ارتقاء کیفیت زندگی را نیز مشاهده نمود. بدیهی است در ارزیابی به هر دو جنبه مزایا، محدودیت ها و یا منافع و هزینه ها باید توجه شود.

تاثیرات اجتماعی فناوری اطلاعات
فناوری اطلاعات تاثیرات بسزایی بر جامعه و ساز و کارهای آن دارد. با توسعه و نفوذ هر چه بیشتر فناوری اطلاعات در جامعه، انتظارات از جامعه نیز افزایش می یابد. افراد و گروه های مختلف جامعه انتظار دارند تا بیش از پیش به اطلاعات دست یابند. همین انتظار به دسترسی بیشتر اطلاعات در مورد سازمان ها و نهادهای جامعه و کالاهای عمومی با توسعه جامعه الکترونیک روندی رو به رشد داشته و نیاز به تعامل شهروندان با دولت را دو چندان می نماید.

تاثیرات اجتماعی فناوری اطلاعات را می توان از دو جنبه مورد بررسی قرار داد:
1.    تغییرات در جوامع کنونی
2.    ظهور جوامع الکترونیک
تغییرات حاصل از بکارگیری فناوری اطلاعات در جوامع کنونی که به شیوه سنتی فعالیت های خود را انجام می دهند در ابعاد مختلفی قابل بررسی است از جمله:
–    فناوری اطلاعات و رشد اقتصادی
–    فناوری اطلاعات و بهبود ارائه خدمات اجتماعی
–    فناوری اطلاعات و شفاف سازی
–    فناوری اطلاعات و توانمندسازی شهروندان ضعیف و حاشیه نشین
–    فناوری اطلاعات و اشتغال
–    فناوری اطلاعات و آگاهی و رشد اجتماعی

هر یک از ابعاد ذکر شده می تواند به زیرمجموعه های خاصی تقسیم شود که نمونه آن به شرح زیر می باشد:

الف – فناوری اطلاعات و رشد اقتصادی
–    افزایش رقابت پذیری
–    افزایش فرصت های کسب و کار
–    دسترسی به بازار برای جوامع روستایی

ب – فناوری اطلاعات و بهبود ارائه خدمات اجتماعی
–    سلامت، آموزش و پرورش، زیست محیطی، خدمات مالی خرد
–    کاهش سوء بلایای طبیعی

ج – فناوری اطلاعات و شفاف سازی
–    ارتقاء کارآیی فرآیندهای تامین دولت
–    کاهش فساد
–    افزایش مشارکت جوامع شهری

د – فناوری اطلاعات جهت توانمندسازی گروه های ضعیف و فقرا
–    کمک به گروه های آسیب پذیر در بیان نگرانی های آنها
–    توانمندسازی گروه های حاشیه نشین و کاهش تبعیض ها

هـ – فناوری اطلاعات و اشتغال
–    ایجاد فرصت های شغلی برای گروه های دانشی
–    حذف مشاغل یدی و تکراری
–    تغییر در ساختار نیروی کار و ورود به مشاغل دانشی

و – فناوری اطلاعات و آگاهی و رشد اجتماعی
–    دسترسی به اطلاعات و دانش
–    تسهیل ایجاد شبکه های اجتماعی و مشارکت افراد در گروه ها
–    امکان مشارکت در اطلاع رسانی اجتماعی